Биыл қазақ ақыны және ағартушысы Абай Құнанбаевтың туғанына 175 жыл толады. Осыған байланысты Қазақстанда халықаралық, ұлттық және өңірлік деңгейлерде 500-ден астам іс-шара ұйымдастырылады. Бұл туралы Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың "абай және ХХІ ғасырдағы Қазақстан"атты мақаласында айтылған.
Абай (Ибрагим) Құнанбаев (1845-1904) - қазақ ақыны, ағартушы және философ, жаңа қазақ ұлттық жазба әдебиеті мен Қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы. Абай Құнанбаев Семей облысының (қазіргі Шығыс Қазақстан облысының Абай ауданы) Шыңғыс тауларында Тобықты руының көшпенділерінде дүниеге келген.  Оның әкесі Құнанбай Өскенбаев ірі феодал, Тобықты руының басшысы, уездердің бірінің аға сұлтаны болған. Абайды екі тамаша дарынды әйел - анасы Ұлжан мен әжесі Зере тәрбиеледі.
 Абай алғашқы білімін туған ауылында, Ғабитхан ауылында алды. Одан әрі он жасар бала Абай Семей қаласындағы молда Ахмет-Ризаның медресесінде оқыды. Ол медресенің қатаң жарғысын бұзып, орыс приход мектебіне қатысты. Араб, парсы және басқа да шығыс тілдерін оңай меңгерген, Шығыстың ұлы ақындары мен ғалымдарының (Навои, Низами, Саади, Фирдоуси, Джами, Хафиз, Сайхали және т.б.) шығармаларын зерттеген. Олардың гуманистік дүниетанымы Абайдың көзқарасын қалыптастыруға үлкен әсер етті.  Абай өзінің ерекше қабілеттерінің арқасында көп ұзамай оқуда үлкен жетістіктерге жетті. Мектеп жылдарында Абай поэзияны оқып қана қоймай, өзі де өлең жаза бастады.
Әкесінің қалауымен Абайға оқуын тоқтатуға тура келді, өйткені Құнанбай бірте-бірте ұлына істі жүргізуге, одан би мен оның ізбасарын жасау үшін рулық істерді бөлшектеуге үйрету туралы шешім қабылдады. Абай түрлі қоғамдық істерге қатысты. Абайдың нақтылығы, адамгершілігі, оның ескі феодалдық-рулық моральға деген дұшпандығы, халықтық мүдделерге деген назары оған қарсы феодалдық топ өкілдерін қалпына келтірді. Гумилевтің жоғарыда аталған мұқтаждығына және халқының, Абай проникся түсіністікпен қажеттілігі үшін қазақтардың игеруге ғылымдармен байланысып, орыс мәдениетіне.
XIX ғасырдың 70-жылдарының ортасында Абай орыс тілі мен әдебиетін оқытуды қайта бастайды. Ол орыс әдебиетінің классиктерінің шығармаларын, орыс революционер-демократтарының мұрасын зерттей бастады. Абайды ежелгі грек философтары: Сократ, Платон, Аристотель шығармалары қызықтырды.
Орыс саяси жер аударылғандар Е. П.Михаэлиспен, и. И. Долгополовпен, С. С. Гросспен, н. М. Лобановскиймен танысу Абайдың прогрессивті көзқарасын қалыптастырды.  Абай мәдени-ағарту ұйымдарының жұмысына белсене қатысты. Ол Семей облыстық статистика комитетінің толық мүшесі, Орыс Географиялық қоғамының Батыс-Сібір бөлімінің Семей бөлімшесінің толық мүшесі, бастауыш білім туралы қамқорлық қоғамының толық мүшесі болды. 80-жылдардың ортасында Абай ерекше шығармашылық өрлеуді бастан өткерді. Осы уақытта (1882-1886) жасалған поэтикалық шығармаларда оның соңғы екі онжылдықтағы рухани ізденістері көрініс тапты. Онда Абай қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық өзекті мәселелерін алға тартты. Абайдың үлкен философиялық мағынасы мен азаматтық үніне толы өлеңдері езгіге, надандыққа қарсы күреске арналды ("сегізжылдық"). Абай руаралық алауыздыққа наразылық білдіреді, байлардың әдепсіздігін, қоғамның феодалдық адамгершілігін сынайды ("соңында мен Болыс болдым..."), ("Управитель мұғалімінің қуаныштымын..."), ("Құлембай"). Бұл феодалдық-бай ақсүйектерінің өшпенділігін тудырды. Абай Құнанбаев рухани алауыздықты еңсеру үшін күш тапты, бұл одан әрі шабытты еңбек үшін ынталандыру болды. Бұл кезең поэзияның мақсаты мен оның халық өміріндегі рөлі туралы туындылардың пайда болуымен байланысты ("Поэзия – тілдің билеушісі"). Абай жастардың бойында білімге құштарлықты, мақсатқа жетудегі табандылықты тәрбиелейді:"бірақ егер жалын өмір сүрсе, ол боранда да өлмейді...".
Абайдың ақындық дүниетанымы оның пейзаждық лирикасынан ("Көктем"), ("Жаз"), ("Күз"), ("Қыс") көрініс тапты. Абай қазақтардың көшпелі тұрмысын Туған табиғат суреттерінің аясында суреттейді. Оның сүйкімділігі кедейлік пен аштыққа душар болған ауыл кедейлерінің ауыр өмірімен кереғар. Абай поэзиясында адамгершілік-философиялық сипаттағы өлеңдер басты орын алады. Олардың негізгі мазмұны ақынның өмірдің мәні, адамның тағдыры туралы ойлары болды. Абайдың көркемдік жаңашылдығы поэзияның тақырыбын, идеялық мазмұнын жаңартуда көрініс тапты. Көптеген өлеңдер лирикалық монолог түрінде жазылған ("Айттым сәлем, Қаламқас" - "Шлю привет Вам, тонкобровая...").
1887 жылы "Масгуд" және "Искандер"поэмалары жазылды. Абайдың көркем проза мен қоғамдық ойдың дамуына қосқан елеулі үлесі "Қара сөздер" - "Гаклия" (1890-98) болды. Абай шығармашылығының органикалық бөлігі-орыс және шетел классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аудару. Ол А.С. Пушкин, М. Ю. Лермонтов, и. А. Крыловтың шығармаларынан 50-ден астам аударма жасады.
Абай Құнанбаевтың көзі тірісінде оның бірнеше өлеңдері ғана жарық көрді. 1909 жылы Петербург қаласында "қазақ ақыны Ибрагим Құнанбаевтың өлеңдері"атты өлеңдер жинағы жарық көрді.
Абай мұрасы Қазақ әдебиеті мен әдеби тілінің одан әрі дамуына қуатты серпін берді. Абайдың ағартушылық қызметі алдыңғы қатарлы орыс мәдениетінің демократиялық дәстүрлері негізінде Қазақ ұлттық әдебиетін байытып, Орта Азия халықтарының, көптеген шығыс халықтарының мәдениетін дамытуға айтарлықтай әсер етті. Абайдың музыкалық мұрасы Қазақ ұлттық өнерінің тарихында ерекше орын алады. Абай салған дәстүрлер қазақ ақындары мен прозашыларының жаңа ұрпақтарының шығармашылығында жалғасуда. Абайдың шығармалары әлем халықтарының көптеген тілдеріне аударылған.
"Абайдың арманы-халықтың арманы. Біз халық армандары мен тілектерінің орындалуынан тыс қалмауымыз керек. Абайдың Қара сөздері ХХІ ғасырдағы жаңа Қазақстанды жаңа биіктерге жетелейді". (Тоқаевтың мақаласынан)

Наследие Абая – бесценное достояние человечества

В этом году исполняется 175 лет со дня рождения казахского поэта и просветителя Абая Кунанбаева. В этой связи,  в Казахстане, будет организовано более 500 мероприятий на международном, национальном и региональном уровнях. Об этом говорится в статье президента Казахстана Касыма-Жомарта Токаева «Абай и Казахстан в XXI веке».
Абай (Ибрагим)  Кунанбаев (1845-1904) - казахский поэт, просветитель и философ, основоположник новой  казахской национальной письменной литературы и казахского литературного языка. Абай Кунанбаев  родился  в Чингисских горах Семипалатинской области (ныне Абайский район Восточно-Казахстанской области) в кочевьях рода Тобыкты.  Его отец Кунанбай Ускенбаев был крупным феодалом, главой тобыктинского рода, старшим султаном одного из уездов. Абая воспитывали две замечательные одаренные женщины - мать Улжан и бабушка Зере.
 Первоначальное образование Абай получил в родном ауле, у аульного муллы Габитхана. Далее десятилетний мальчик Абай учился в г. Семипалатинске в медресе муллы Ахмета-Ризы. Посещал русскую приходскую школу, нарушая строгий устав медресе. Легко овладел арабским, персидским и другими восточными языками, изучил произведения великих поэтов и ученых Востока (Навои, Низами, Саади, Фирдоуси, Джами, Хафиза, Сайхали и др.). Их гуманистическое мировоззрение оказало огромное влияние на формирование взглядов Абая.  Благодаря своим необыкновенным способностям Абай вскоре добился больших успехов в учебе. В школьные годы Абай не только изучал поэзию, но и сам начал писать стихи.
По воле отца Абаю пришлось прекратить учебу, т.к. Кунанбай решил постепенно учить сына   вести дела, разбирать родовые тяжбы, чтобы сделать из него бия и преемника. Абай участвовал в различных общественных делах. Прямота, гуманность Абая, его неприязнь к старой феодально-родовой морали, внимание к народным интересам восстановили против него представителей феодальной верхушки. Осмысливая нужды и чаяния народа, Абай проникся пониманием необходимости для казахов овладевать науками, приобщения к русской культуре.
В середине 70-х годов XIX века Абай возобновляет изучение русского языка и литературы. Он начал изучать произведения классиков русской литературы, наследие русских революционеров-демократов. Абая интересовали сочинения древнегреческих философов: Сократа, Платона, Аристотеля.
Знакомство с русскими политическими ссыльными Е. П. Михаэлисом, И. И. Долгополовым, С. С. Гроссом, Н. М. Лобановским сформировало прогрессивные взгляды Абая.  Абай активно участвовал в работе культурно-просветительных организаций. Он был действительным членом Семипалатинского областного статистического комитета, действительным членом Семипалатинского подотдела Западно-Сибирского отдела Русского географического общества, действительным членом Общества попечения о начальном образовании. В середине 80-х годов Абай испытал необычайный творческий подъем. В поэтических произведениях, созданных в это время (1882-1886 гг.), отразились его духовные поиски двух последних десятилетий. В них Абай выдвинул насущные проблемы казахского народа - социальные, общественные, моральные. Стихи Абая, наполненные большим философским смыслом и гражданственным звучанием, звали к борьбе против гнета, невежества («Восьмистишия»). Абай протестует против межродовых распрей, критикует тщеславие баев, феодальные нравы общества («Наконец, волостным я стал...»), («Управитель начальству рад...»), («Кулембаю»). Это вызвало ненависть феодально-байской знати. Абай Кунанбаев нашел в себе силы для преодоления душевного разлада, что явилось стимулом для дальнейшего вдохновенного труда. С этим периодом связано рождение произведений о назначении поэзии и ее роли в жизни народа («Поэзия – властитель языка»). Абай воспитывает у молодежи тягу к знаниям, упорство в достижении цели: «Но в груди если пламя живет, не погибнет оно и в пургу…».
Поэтическое мироощущение Абая нашло отражение в его пейзажной лирике («Весна»), («Лето»), («Осень»), («Зима»). Кочевой быт казахов Абай рисует на фоне картин родной природы. Очарование ее контрастирует с тяжелой жизнью аульных бедняков, обреченных на нищету и голод. Центральное место в поэзии Абая занимают стихотворения нравственно-философского характера. Их основным содержанием стали размышления поэта о смысле жизни, о предназначении человека. Художественное новаторство Абая проявлялось в обновлении тематики, идейного содержания поэзии. Многие стихи написаны в форме лирических монологов («Айттым сәлем, Қаламқас» - «Шлю привет тебе, тонкобровая…»).
В 1887 г. написаны поэмы «Масгуд» и «Искандер». Значительным вкладом Абая в развитие художественной прозы и общественной мысли явились «Слова назидания» - «Гаклия» (1890-98). Органическая часть творчества Абая - переводы на казахский язык произведений русских и зарубежных классиков. Он сделал более 50 переводов из произведений А.С. Пушкина, М.Ю. Лермонтова, И.А. Крылова.
При жизни Абая Кунанбаева были опубликованы лишь несколько его стихотворений. В 1909 г. в Петербурге был издан сборник его стихотворений под названием "Стихи казахского поэта Ибрагима Кунанбаева". 
Наследие Абая явилось мощным стимулом для дальнейшего развития казахской литературы и литературного языка. Просветительская деятельность Абая обогатила казахскую национальную литературу на основе демократических традиций передовой русской культуры, а также ощутимо повлияла на развитие культуры народов Средней Азии, многих народов Востока. Музыкальное наследие Абая занимает особое место в истории казахского национального искусства. Традиции, заложенные Абаем, продолжаются в творчестве новых поколений казахских поэтов и прозаиков. Произведения Абая переведены на многие языки народов мира.
«Мечта Абая - мечта народа. Мы не должны остаться в стороне от исполнения народных мечтаний и желаний. Назидания Абая приведут новый Казахстан ХХІ века к новым высотам». (из статьи Токаева)